Wij zetten ons in voor een veilige, groene en leefbare openbare ruimte. Deze openbare ruimte bestaat uit wegen, riolering, water en groen. Daarnaast zetten wij onze gebouwen in voor het bereiken van bestuurlijke doelen. Openbare ruimte en gebouwen zijn (voor een groot deel) kapitaalgoederen. U vindt hieronder beschreven welke beleidskaders er zijn voor onze kapitaalgoederen en welke ontwikkelingen zich in 2018 hebben voorgedaan. Ook benoemen wij de financiële consequenties van het beleid ten aanzien van onze kapitaalgoederen.

Om de kapitaalgoederen in de openbare ruimte, zoals wegen, bruggen, riolering en verlichting, op een voldoende niveau in stand te houden voert de gemeente onderhoudsmaatregelen uit. Daarvoor zijn de beschikbare beheer- en onderhoudsbudgetten leidend. In 2018 bestonden deze budgetten uit de voorziening 'openbare ruimte' (met onderdelen wegen, openbare verlichting, groen en baggeren), de voorziening riolering (vanuit het gemeentelijke rioleringsplan) en de exploitatie voor het dagelijks onderhoud.
De basis voor het uit te voeren onderhoud ligt in het ‘Integraal beheerplan openbare ruimte 2019-2028’ (juni 2016). Dit beheerplan beschrijft het gewenste onderhoudsniveau, de 'Amersfoortse basis', en berekent de benodigde middelen om het areaal aan openbare ruimte op lange termijn in stand te houden op dat gewenste niveau.
Het dagelijks onderhoud is opgenomen in wijkonderhoudsbestekken per wijk. Voor het benodigde groot onderhoud en vervanging wordt een meerjarenuitvoeringsprogramma opgesteld, met projecten, geplande maatregelen en kosten. In 2018 was het meest actuele programma het 'MJP-OR 2018-2021' (vastgesteld oktober 2017).  Het MJP-OR vormt de financiële onderbouwing van de bestedingen in de voorzieningen.
Eind 2018 is de 'oude' voorziening openbare ruimte voor het groot onderhoud van wegen, groen, kunstwerken en baggeren afgesloten. De bedoeling was om deze voorziening volledig te benutten. Dit is niet gelukt. Een deel van de projecten met dekking uit deze voorziening hebben vertraging opgelopen en lopen nog in 2019 door (zie verder onder kopje "groot onderhoud en vervanging"). De middelen zijn vrijgevallen en blijven nog een jaar beschikbaar als dekking voor de desbetreffende projecten.
Amersfoortse basis
De kern van de Amersfoortse basis is het veilig en functioneel houden van de openbare ruimte, zodat de gemeente voldoet aan de wettelijke zorgplicht. Richtlijn is daarbij het onderhouden van de hele openbare ruimte op minimaal CROW-niveau B. Dit betekent sturen op de verwachte levensduur en het voorkomen van achterstanden en gevaarlijke situaties. Voor de Binnenstad, het Stationsplein en Zocherplantsoen geldt een hogere kwaliteit voor zowel de technische staat als de netheid, namelijk CROW-niveau A (goed, mooi, comfortabel). Het beheer en onderhoud staat zo dicht mogelijk bij de inwoners van Amersfoort, waarbij ruimte is voor participatie, zelfbeheer en burgerinitiatieven. In de eerdere jaren zijn bezuinigingen doorgevoerd door te kiezen voor een meer sobere, eenvoudige inrichting of het areaal te verkleinen. Om de kwaliteit te monitoren en tijdig te kunnen ingrijpen worden diverse gestandaardiseerde kwaliteitsnormen toegepast, zoals CROW-beeldkwaliteit voor de integrale openbare ruimte en onderdelen als reiniging, groen en meubilair, CROW-schadebeelden voor verhardingen, RIONED voor riolering en NSVV voor verlichting. Als ondergrens hanteren we altijd veiligheid, functionaliteit en kapitaalvernietiging. Bij teruglopende technische kwaliteit neemt doorgaans ook de beeldkwaliteit af.
Dagelijks onderhoud
Ook in 2018 streefden we in Amersfoort naar gemiddeld een B-kwaliteit voor de technische staat en netheid van de openbare ruimte. Behalve in de binnenstad, is dit ook de beoogde kwaliteit. Om aan het criterium ‘B’ te voldoen, hanteert Amersfoort de norm dat maximaal 20% van de openbare ruimte een lage (‘C’) of zeer lage kwaliteit (‘D’) mag hebben. Over het algemeen halen we deze normen. Op hoofdlijnen is de gewenste en in bestekken afgesproken kwaliteit behaald.  Er zijn overschrijdingen geweest van de normen, maar deze zijn tijdelijk en incidenteel geweest. Waar deze overschrijdingen zijn geconstateerd zijn boetes aan aannemers gegeven en zijn situaties hersteld. De droge zomer heeft daarnaast om extra maatregelen gevraagd, zoals water geven bij jonge bomen en het repareren van losliggende verharding.
Voor het dagelijks onderhoud zijn zorgen over enkele gebieden in de stad waar het groot onderhoud of vervanging door diverse oorzaken op zich laat wachten. Hier daalt de kwaliteit naar een minimaal niveau en vooral in de verharding is het daarbij soms nauwelijks nog mogelijk de minimale veiligheidsnorm te halen. Dit vraagt extra inzet en middelen in het dagelijks onderhoud.
Voor het integrale wijkonderhoud is in 2018 het onderhoud van het Berg-, Leusder-, Vermeer-kwartier openbaar aanbesteed. Naast de prijs, hebben wij daarbij de aannemer geselecteerd op kwaliteit, social return, duurzaamheid en het faciliteren van zelfbeheer. Dit gebied werd eerder onderhouden door Eemfors. Samen met Eemfors is besloten tot deze verdere verkleining van hun onderhoudsgebied, daarmee reagerend op de vermindering van capaciteit binnen de organisatie. Het integrale wijkonderhoud van Vathorst-Hooglanderveen, het Waterwingebied, De Wieken-Vinkenhoef, Soesterkwartier-Isselt, Liendert-Rustenburg en Schothorst loopt nog door in 2019. Voor alle overige wijken zijn voor 2019 nieuwe wijkonderhoudscontracten gesloten met Eemfors. Alle aannemers zetten overigens mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in.
Groot onderhoud en vervanging
In 2018 waren circa 45 projecten in voorbereiding of in uitvoering. Dit zijn groot onderhouds-projecten zoals een nieuwe asfaltdeklaag of integrale herinrichtingsprojecten waarbij zowel riolering, verharding, groen als openbare verlichting wordt aangepakt en vernieuwd. Ongeveer een kwart van deze projecten is volledig afgerond in 2018. De overige projecten lopen door in 2019 en verder.
We constateren een toename in de doorlooptijd van projecten. De oorzaken van deze vertragingen zijn divers, bijvoorbeeld een grotere complexiteit. Beheeropgaven zijn steeds meer verweven met andere opgaven in de stad, zoals klimaatadaptatie, vergroening en de energietransitie. Er zijn meer partijen betrokken, zoals de nutsbedrijven, en het betekent ook soms op elkaar wachten. Daarnaast is de capaciteit in de organisatie om het toegenomen aantal en complexiteit van projecten aan te pakken een knelpunt. Hier is inmiddels actie op ondernomen. De vertragingen baren echter wel zorgen omdat de opgave in de komende jaren alleen maar toeneemt. Zoals aangegeven geeft de lange doorlooptijd op plekken in de stad ook problemen met de technische staat van de openbare ruimte. Met extra dagelijks onderhoud waarborgen we (met steeds meer moeite) de veiligheid en functionaliteit, maar de beeldkwaliteit en ‘toonbaarheid’ worden aangetast. Dit is bijvoorbeeld het geval bij beplantingen zoals heestervakken, die worden ‘doorbeheerd’ waarbij we blijven beheren maar niet vervangen. Er is geen sprake van onveiligheid, maar de beeldkwaliteit neemt steeds verder af. Dit kan echter niet eindeloos.
Eind 2018 is de voorziening openbare ruimte opgeheven. Begin 2018 bevatte deze voorziening nog circa 8,3 miljoen euro. De bedoeling was om de voorziening volledig te benutten. In december 2018 moeten we echter constateren dat het niet lukt om dit volledig te realiseren. Er resteert nog circa 2,4 miljoen euro, die volledig is gelabeld aan (vertraagde) projecten. Deze zijn allen in voorbereiding en/of uitvoering, maar nog niet financieel afgerond. Door het opheffen van de voorziening valt de dekking van dit deel van de projecten weg. Om de continuïteit van deze projecten te waarborgen is een overhevelingsvoorstel gedaan om de vrijgevallen budgetten in de begroting 2019 nog beschikbaar te houden.

De gemeentelijke vastgoedportefeuille bestaat in totaal uit ca. 400 gebouwen en gronden. In hoofdlijn is de portefeuille onderverdeeld in twee delen: het maatschappelijk vastgoed en het strategisch vastgoed. Het maatschappelijk vastgoed huisvest organisaties die van belang zijn voor een prettige woonomgeving, sociale cohesie en maatschappelijk welzijn. Voorbeelden zijn de binnen- en buitensportaccommodaties, welzijns- en culturele accommodaties en ongeveer 25 monumenten die van belang zijn voor de cultuurhistorische waarde van de stad. Voorbeelden daarvan zijn de Koppelpoort, de Onze Lieve Vrouwetoren en de Monnikendam. De strategische portefeuille bestaat uit (tijdelijk) vastgoed dat verworven is voor de uitbreiding en kwalitatieve verbetering van de stad, zoals voor woningbouw en bedrijfsmatige en infrastructurele projecten.
Het vastgoed dat behoort tot de maatschappelijke portefeuille heeft een cultuurhistorische en/of maatschappelijke functie binnen de gemeente. De exploitatie van deze groep panden kan door hun kenmerkende karakter vaak niet kostendekkend gebeuren. Het betreffen met name objecten die niet of slechts gedeeltelijk te verhuren zijn en hoge onderhoudskosten hebben doordat het onderhoud zeer specialistisch van aard is. Om het tekort op de exploitatie in deze groep te verkleinen is een structurele bijdrage in de begroting gereserveerd. Hiermee wordt de instelling van een onderhoudsvoorziening voorbereid.
De strategische portefeuille bestaat uit objecten en gronden die in aanmerking komen voor (her-) ontwikkeling of afgestoten kunnen worden door middel van verkoop. Het onderhoud en beheer van dergelijk vastgoed wordt beperkt uitgevoerd, aangezien deze objecten en gronden tijdelijk in onze portefeuille zijn opgenomen. De gebruikers in dit vastgoed betalen vaak geen huurvergoeding, omdat het gebruik op een korte termijn beëindigd moet kunnen worden. Ook dit deel van de portefeuille kan om die reden vaak niet kostendekkend geëxploiteerd worden.
Het beheer en de exploitatie hebben wij (deels) uitbesteed aan SRO Amersfoort BV. Hiervoor hebben wij een raamovereenkomst gesloten waarin ook zaken als staat van onderhoud en exploitatierisico zijn opgenomen. In de raamovereenkomst zijn tevens kwaliteits- en prestatie-indicatoren (KPI’s) opgenomen. Met deze KPI’s sturen wij via SRO op de verbetering van de kwaliteit en prestaties van ons vastgoed. Daarnaast werken wij zelf aan deze verbetering, door bijvoorbeeld beleid te ontwikkelen op het verduurzamen en beter toegankelijk maken van het vastgoed.

De gemeenteraad besloot op 27 juni 2017 om de renovatie van het stadhuis in gang te zetten. Daarna is gestart met de uitwerking van die plannen. Hiervoor zijn in 2018 de nodige voorbereidingen gedaan voor de Europese aanbesteding. Tijdens die voorbereiding werd veel meer asbest in het stadhuis aangetroffen dan verwacht, waardoor de renovatie veel duurder zou worden. Vervolgens is de aanbesteding uitgesteld, om consequenties van de asbestproblematiek eerst beter in kaart te brengen. Het college van burgemeester en wethouders heeft vervolgens besloten om renovatie te heroverwegen en tegelijkertijd te onderzoeken of nieuwbouw een alternatief kan zijn. In het coalitieakkoord 2018-2022 is geconstateerd dat nieuwbouw de mogelijkheid biedt voor een volledig energie neutraal stadhuis en dat nieuwbouw een impuls kan geven aan de directe omgeving bij gebiedsontwikkeling. Om een gedegen en vergelijkbare heroverweging te kunnen maken, is in 2018 gestart met als doel om vóór de zomer van 2019 onderzoek te doen naar een variant ‘aardgasvrije renovatie’ en een variant ‘energie neutrale nieuwbouw’. In dit onderzoek neemt de gemeente ook de resultaten van het onderzoek naar de asbest mee. Beide varianten zullen met de huidige renovatievariant worden vergeleken. Omdat er niet op korte termijn gestart kan worden met de renovatie of nieuwbouw is eind 2018 een onderzoek gestart naar wat minimaal  nodig is aan onderhoudsmaatregelen. Deze maatregelen zijn bedoeld om de functie van het gebouw in stand te houden en te voldoen aan wet- en regelgeving, waarbij de nadruk ligt om een veilige werkomgeving te behouden.

Door uitstel van de start van de renovatie was het niet meer acceptabel om noodzakelijke maatregelen m.b.t. brandveiligheid verder uit te stellen. In de 2e helft van 2018 is een project opgestart om deze maatregelen voor te bereiden. De uitvoering is in 2019 gepland en moeten voor de zomer zijn afgerond. Vanuit de onderhoudsreserve is een onttrekking van 600.000 Euro voorzien.
Op dit moment beschikken we niet over een onderhoudsvoorziening die rekening houdt met bovenstaande ontwikkelingen. Op basis van verslaggevingsregels was het niet toegestaan om de voorziening onderhoud stadhuiscomplex te handhaven. Er is immers geen rekening gehouden met een verwachte renovatie. In 2015 is de voorziening geheel vrijgevallen en gestort in de bestemmingsreserve onderhoud gebouwen stadhuisplein. De reserve wordt gevoed met de jaarlijks dotatie voor onderhoud gebouwen stadhuisplein. De onttrekking zal op basis van de werkelijk uitgaven plaatsvinden. Dat betreft het hoogstnoodzakelijk onderhoud voor de te renoveren bouwdelen en af te stoten locaties en de geraamde onderhoudskosten voor de niet te renoveren locaties (Stadhuisplein 4,5 en 7, Hof 2 en de gebouwen van CNME).
Voor de niet te renoveren locaties geldt dat het beheer en onderhoud van deze panden in lijn wordt gebracht conform de beleidskaders in de Nota Vastgoedbeheer. Voor deze locaties zijn nieuwe duurzame meerjarenonderhoudsplannen opgesteld. Sinds begin 2018 worden de locaties CNME en Hof 2 volgens deze kaders beheerd. Per 1 januari 2019 geldt dit ook voor de Parkeergarage Stadhuisplein.

Om de bedrijfszekerheid te waarborgen, te voldoen aan wet- en regelgeving en technologisch mee te groeien, is de informatievoorziening onderhevig aan vervangingen op het terrein van bedrijfsapplicaties en de technische infrastructuur.
Voor 2018 stond in totaal € 4,2 miljoen gepland aan investeringen. Hiervan wordt voor € 2,5 miljoen aan investeringen doorgeschoven naar 2019 en 2020. Dit betreft voornamelijk bedrijfsapplicaties die aanbesteed en vervangen gaan worden.

Beleidskader - Onderwijshuisvesting
In 2017 heeft uw Raad besloten tot doordecentralisatie van de uitvoering van de zorgplicht voor onderwijshuisvesting. Dit onder de voorwaarde van fiscale neutraliteit. Na een wijziging van de onderwijswetgeving op 1 januari 2005 (voortgezet onderwijs) respectievelijk 1 januari 2015 (primair en speciaal onderwijs) zijn alle schoolbesturen verantwoordelijk voor het onderhoud en aanpassingen aan schoolgebouwen. Wij zijn verantwoordelijk voor nieuwbouw, uitbreiding en vervangende nieuwbouw. Wij hebben een Integraal Huisvestingsplan gemaakt om onderwijshuisvesting te vervangen en te verduurzamen. Samen met alle 21 schoolbesturen voor primair-, speciaal- en voortgezet onderwijs hebben we sinds 2014 gewerkt aan afspraken om 100 schoolgebouwen in de stad in de komende 40 jaar te vernieuwen en daartoe een nieuwe vorm van samenwerking aan te gaan. Deze 100 schoolgebouwen in Amersfoort hebben een gemiddelde leeftijd van 50 jaar en zijn de komende 40 jaar aan vervanging of verbouwing toe. Dit vergt een enorme investering. Om dit efficiënt te organiseren zijn afspraken gemaakt over een nieuwe verdeling van verantwoordelijkheden. In de nieuwe afspraken draagt de gemeente de uitvoering van al haar huisvestingstaken, met uitzondering van de in gemeentelijk eigendom zijnde multifunctionele accommodaties, over aan de samenwerkende schoolbesturen, te weten de Coöperatie Primair Onderwijs en de Coöperatie Voortgezet Onderwijs. De 100 onderwijsgebouwen en –locaties die onderdeel zijn van de doordecentralisatie zijn al en blijven juridisch in eigendom van de individuele schoolbesturen. Zodra de coöperaties een gebouw en locatie structureel niet meer nodig hebben nemen wij als gemeente deze weer terug. Coöperaties en schoolbesturen komen daardoor niet in een rol als projectontwikkelaar.
Wij hebben overleg gevoerd met de Belastingdienst over de fiscale aspecten van de doordecentralisatie op het gebied van overdrachtsbelasting, vennootschapsbelasting en btw. Inmiddels hebben wij overeenstemming met de Belastingdienst. Er is geen overdrachtsbelasting verschuldigd indien de gemeente de economische eigendom van de bestaande gebouwen en terreinen niet overdraagt aan de coöperaties en hiervoor dus ook geen vergoeding ontvangt. Deze fiscaal-technische aanpassing van het raadsbesluit van 21 november 2017 houdt in dat de jaarlijkse bijdrage aan de coöperaties één op één wordt verlaagd met de kapitaallasten van de bestaande gebouwen en terreinen. De aanpassing heeft geen gevolgen voor de gezamenlijk vastgestelde ambities en uitgangspunten; alle afspraken over de uitvoering van de zorgplicht door de coöperaties blijven inhoudelijk ongewijzigd. Wat betreft de vennootschapsbelasting en btw geldt dat een beperkt bedrag van circa € 85.000,- per jaar wordt opgelegd aan de coöperaties voor de bijdrage over de werkelijk gemaakte bureaukosten.
Wat verder ongewijzigd is, is dat nieuwe investeringen in gebouwen en terreinen door de coöperaties na 1 januari 2019 zullen worden geactiveerd op de balans van de betreffende coöperatie. De dekking van de hieruit voortkomende lasten, grotendeels kapitaallasten, komt uit de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage en de eigen bijdrage van de schoolbesturen.